VERGİLENDİRME SÜRECİ

Vergilendirme Süreci Nedir?

Verginin konusu, verginin üzerinden alındığı şey, fiil veya olaylardır. Gelir, servet, harcama, hizmet, üretim veya hukuki işlemler verginin konusu olabilir. Gelir vergisi ve kurumlar vergisinin konusu gelirler, motorlu taşıtlar vergisinin konusu motorlu taşıtlar, Gümrük Vergisinin konusu gümrüğe tabi eşya, Katma Değer Vergisinin konusu mal veya hizmet, emlak vergisinin konusu gayrimenkuldür.

Vergiyi Doğuran Olay:

Vergiyi doğuran olay, verginin konusu ile verginin mükellefi arasında bağlantı kurulmasını sağlayan olaydır. Vergiyi doğuran olayın kanunlarla yasaklanmış olması vergilendirmeyi etkilemez.

Devletin vergi alma hakkı vergiyi doğuran olay ile başlar. Bu nedenle vergiyi doğuran olay, her şeyden önce vergi döneminin tespitinde büyük öneme sahiptir. Vergiyi doğuran olayın ortaya çıkmasıyla birlikte, mükellef ve vergi dairesine bazı ödevler düşer. Örneğin, mükellef bakımından, bu olayın ortaya çıkmasından sonra beyanname verme yükümlülüğü ortaya çıkar. Vergi dairesi de vergiyi doğuran olay üzerine, hukuken doğmuş olan alacağını tahsil edebilmek için, tarh, tebliğ ve tahsil gibi işlemlere başvurur. Vergi doğuran olay, vergi alacağının ortadan kalkması sırasında da etkisini gösterir.

Vergi Hukukunda iki tür zamanaşımı vardır.

– Tahakkuk zamanaşımı, Vergiyi doğuran olayın meydana geldiği yılı izleyen yılbaşından itibaren BEŞ YIL İÇİNDE tarh ve yükümlüye tebliğ edilmeyen vergiler tahakkuk zamanaşımına uğrar. Zamanaşımının başlangıcında vergiyi doğuran olay esas alınır.

– Tahsil zamanaşımı, vergiyi doğuran olayın meydana geldiği yılı izleyen yılbaşından itibaren BEŞ YIL İÇİNDE tahsil edilmeyen vergi zamanaşımına uğrar.

Verginin Matrahı

Vergi konularının verginin hesaplanmasına esas alınan değer ve miktarına verginin matrahı denir. Vergi alacağı, vergi oranını matraha uygulamak suretiyle bulunur. Örneğin elde edilen gelirden gelirin

elde edilmesi için yapılan giderler indirildikten, muafiyet ve istisnalar düşüldükten safı miktarı tespit edildikten sonra oran uygulanmak suretiyle ödenecek vergi miktar tespit edilir.

Muafiyet: ilke olarak vergi mükellefi olması gereken kişilerin yasanın açık bir hükmüyle vergi dışı kalmasıdır.

İstisna: ilke olarak verginin konusuna giren unsurların yasanın açık bir hükmüyle vergi dışı kalmasıdır.

Verginin Tarhı

Vergiyi doğuran olayın ardından vergilendirme sürecinin ikinci ayağını verginin tarhı meydana getirmektedir. Vergi Usul Kanunu uyarınca verginin tarhı, vergi alacağının yasalarda gösterilen matrah ve oranlar üzerinden vergi dairelerince hesaplanmasını ifade eden idari işlemdir.

Tarife ve oranları ikiye ayırmak mümkündür. Matrah birimlerinden alınacak verginin mutlak rakam olarak tespit edilmesi spesifik tarifeyi (motorlu taşıtlar vergisi, taşıt alım vergisi), matraha belirli oranların uygulanması ise advoleren tarifeyi ifade etmektedir.

Tarh Şekilleri,

• Beyana dayalı tarh, matrah mükellef tarafından tespit edilir ve tespit edilen matrah bir beyanname ile vergi dairesine bildirilir. Vergi Dairesi aynı gün tahakkuk fişi keser.
• İkmalen tarh, daha önce yapılmış bir tarh işlemi ve sonradan defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere göre tespit edilmiş bir matrah veya matrah farkının olması gerekir.
• Resen vergi tarhı, matrahın tamamen veya kısmen defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tespit edilememesi halinde yapılır. (Özellikle, Beyannamenin verilmemesi, defter ve kayıtların yeterli olmaması, tasdiksiz olması, defter ve kayıtların gerçek durumu yansıtmaması, imza ve tasdik zorunluluğuna uyulmaması vd. hallerde)
• İdarece vergi tarhı, Verginin idarece tarhı, ikmalen ve resen tarhiyat kapsamına girmeyen hallerde ve zamanında normal şekilde tarh edilemeyen vergilerin idarece belirli matrahlar üzerinden tarh edilmesidir. Örneğin; emlak vergisi.

Verginin Tebliği

Tebliğ, vergilendirmeye ilişkin ve hukuki sonuç doğurabilecek tüm konuların mükellef veya vergi sorumlularına bildirilmesidir. Vergilendirmeye ilişkin her şey tebliğ edilir. (beyana dayalı tarhta tahakkuk fişi hariç )

Verginin Tahakkuku

Tarh ve tebliğ edilen verginin ödenmesi gerekli safhaya gelmesine verginin tahakkuku denir. Tahakkuk, Tarh ve tebliğ edilen verginin ödenmesi gereken aşmaya gelmesidir. Burada dikkat edilecek husus verginin ödenmesinin zorunlu hale gelmediği, ödenecek hale geldiğidir. Mükellef vergiyi ödeme yoluna gidebileceği gibi dava etme yoluna gidebilir. İtiraz edilmeme halinde tahakkuk ile kesinleşme aynı anda olur. Dava açılması halinde ise dava açma süresi 30 gündür, dava açılması tahsili durdurur tahakkuk vergi mahkemesi kararına kadar ertelenir.

Tahakkuk beyan edilen verginin tahakkuku ve ikmalen veya resen tarh edilen verginin tahakkuku şeklinde olabileceği gibi damga vergisi gibi tahsili tahakkukuna bağlı vergilerin tahakkuku şeklinde olabilmektedir.

Verginin Tahsili

Verginin tahsili kanuna uygun şekilde verginin ödenmesidir. Tahsil veya ödeme, vergi sürecinin son safhasıdır. Tahsil, verginin alınmasının idare tarafını; ödeme ise, mükellef tarafını ifade eder.

• Ayrıca Bakınız: Vergi Uyuşmazlıkları