Asya ve Avrupa Arasındaki Ticaret Yolları
- 1.Güzergâh: Doğu Akdeniz – Cenova – Orta ve Kuzey Avrupa
- 2.Güzergâh: Karadeniz-İstanbul-Ege
- 3.Güzergâh: İzmir-Selanik-Viyana-Hamburg
- 4.Güzergâh: Karadeniz-Tuna-Viyana
20. Yüzyılın Ulaştırma Koridorları ve Güzergâhları
1980’lerin sonunda Berlin Duvarının yıkılışı ve Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte başlayan süreç içerisinde Avrupa Birliği (AB) kendisini yeniden konumlandırma ihtiyacını hissetti. Bu konumlandırma perspektifinde, öncelik ticaretin serbestleşmesi ve siyasi nüfuz alanını genişletme amacını taşıyan Doğu ve Güney Avrupa ile bütünleşme politikası oldu. Taşıma altyapı yatırımları bu yeni dönemin katalizörü olarak değerlendirilirdi. AB’nin 2000’li yıllar ve sonrası dönem ihtiyaçlar hiyerarşisinde ise “enerji politikaları” ve “yeni pazar arayışları” ilk sıraları aldı.
Sovyetler Birliğinin parçalanması ile Doğu Bloğunun çökmesi ve söz konusu ülkelerin piyasa ekonomisine geçmeleri sonucunda ortaya çıkan ekonomik, siyasi ve sosyal gelişmeler, Batı Avrupa ülkelerinin ulaştırma ile ilgili stratejilerini değiştirmelerine yol açmıştır.
1990’lı yıllarda Eski Doğu Bloğu ülkeleri, Doğu Almanya, Polonya, Çekoslovakya, Slovakya, Romanya ve Bulgaristan, dünya ile entegrasyon hedefiyle birlikte gelişmiş Batı Avrupa ülkeleri ile ticari, sosyal ve kültürel etkileşimlerini artırdılar. Yugoslavya’nın çözülüşüyle Hırvatistan, Slovenya, Bosna Hersek, Sırbistan, Makedonya’nın bağımsızlıklarını ilan etmesi Balkanlar’da yeni bir dönemi başlatmış oldu. Diğer taraftan Sovyetler Birliği çöküşü Rusya, Ukrayna, Belarus, Gürcistan, Letonya, Latvia, Estonya, Moldova, Azerbaycan, Nahçıvan, Kazakistan, Tacikistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Ermenistan’ın doğmasına neden oldu.
2000’li yıllarla birlikte, Doğu Avrupa, Balkanlar ve Orta Asya’da yaşanan birtakım belirsizlikler, politik ve ekonomik bakımdan istikrarsız yapı çok sürmedi ve yavaş yavaş ortadan kalkarak kendisini zaman içinde dengeli büyümeye, altyapı yatırımlarına ve yeni dönem ulaştırma-enerji projelerine bıraktı.
Kendi ulaştırma sistemlerinin geliştirilmesi ve entegrasyonunun diğer Avrupa ülkelerini de içine alan bir ulaşım ağının sağlanmasıyla gerçekleşeceğine inanan Avrupa Topluluğu, Merkezi Doğu Avrupa ülkeleri ve diğer çevre ülkeleriyle ulaştırma alanında işbirliği amacıyla Pan- Avrupa kavramı yaratmıştır.
Pan Avrupa Taşıma Koridorları fikrinin başlangıç dönemi 1990’lara dayanmaktadır. 25–26 Haziran 1990 da Dublin ve 14–15 Aralık 1990 Roma’da yapılan AB Toplantılarında “Avrupa için Taşıma Politikaları” vizyonu ortaya konmuştur. 11 Eylül 1991 tarihinde Budapeşte’de Avrupa içsuyolu ve taşıma deklarasyonu açıklanmıştır.
29–31 Ekim 1991’de “Pan-Avrupa Taşıma Konferansı” çerçevesinde Tüm Avrupa için Taşıma
Politikalarını meydana getiren “Prag Deklarasyonu” oluşturulmuştur.
Bu konferans, “Avrupa Sivil Havacılık Konferansı”, “Avrupa Topluluğu Bakanlar Konseyi Başkanlığı”,
“Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu” ve “Avrupa Taşıma Bakanları Konferansı”nın işbirliği sonucu gerçekleşmiştir.
Prag Deklarasyonu içerisinde AB taşıma politikaları tüm taşıma türleri açısından ele alınmıştır. Daha
sonra 14–16 Mart 1994 Girit’te yapılan ikinci ve 23–25 Haziran 1997 Helsinki’de yapılan üçüncü
konferansta Pan Avrupa Taşıma Politikalarının temelleri inşa edilmiştir. Bu planlamalarda Birlik üyeleri
arasında harmonizasyonun sağlanması, gelecekteki ihtiyaçlara yönelik programlar, taşıma türlerinde
güvenlik ve hepsinden önemlisi Bölge İlkeleri ve AB aday ülkeleriyle ilişkiler taşıma boyutları ile analiz
edilmiş ve çalışmalara konu olan on adet öncelikli koridor belirlenmiştir.
Ayrıca Avrupa-Asya Kara Köprüsü (Euro-Asian Land Bridge) adı altında Avrupa’dan Orta Asya’yı geçerek Doğu Asya’ya ulaşımını sağlayan başka bir proje daha ortaya atılmıştır.
Böylece Pan-Avrupa ile Trans-Asya koridorları birbirine bağlanması hedeflenmiştir.
Bu koridorlar aynı zamanda şu güzergahlar ile de uyuşmaktadır:
- Trans-Sibirya Koridoru,
- Trans-Asya Koridoru,
- Trans-Asya Orta Koridoru (İpek Yolu),
- Trans-Asya Güney Koridoru ve
- TRACECA (Avrupa-Kafkasya-Asya Ulaştırma Koridoru).
Ayrıca, çalışmaların daha fonksiyonel yürütülebilmesi amacıyla Pan-Avrupa ulaştırma koridorlarının dört bölgede ele alınması önerilmiştir:
1. Karadeniz Bölgesi
Karadeniz, Merkez ve Doğu Avrupa, Kafkasya ve Orta Asya Ülkelerini, Kara Deniz ve Hazar Denizi üzerinden kombine taşımacılıkla birbirine bağlamaktadır.
2. Adriyatik-Ege Bölgesi
3. Barents Avrupa-Kuzey Kutbu
4. Akdeniz Bölgesi
Türkiye Karadeniz Bölgesi içerisinde değerlenmektedir.
İlk üç bölge; Phare ve Ispa (Aday ülkeler için kurduğu) mali araçları veya Tacis (Bağımsız Devletlere
Teknik Yardım Programı) ile desteklenirken, Akdeniz Bölgesi, Meda tarafından desteklenmektedir
Pan-Avrupa Taşıma Konferansları kapsamında belirlenen on taşıma koridoru ve buna uygun altyapı planları geliştirilmiştir. Bu koridorların geçtiği ülke ve güzergâhlar aşağıdaki gibidir.
TEN-T kapsamında geliştirilen Deniz Güzergâhları (Motorways of the Sea – MOS)
Trans-Avrupa Şebekesi ’nin ( TEN ), karayolu kısmı otoyol ve yüksek hızlı yollardan oluşmakta, Trans-Avrupa demiryolu şebekesi ise, yüksek hızlı tren şebekesi, kombine taşımacılık şebekesi konvansiyonel demiryolu şebekesini kapsamakta ve demiryolunun özellikle karayolu rekabet edebileceği yerlerde, mevcut ve gelecekteki trafik akışının yeterli olduğu demiryolunun en uygun taşıma birimini oluşturduğu bölgelerde demiryolu hatlarını oluşturulması amaçlamaktadır.
TEN projesi kapsamında planlanan 14 projeden 9 adedi demiryolları ile ilgilidir.
- Berlin-Verona Demiryolları 959 km
- Paris-Bxl-Köln-Amsterdam-Londra HST
- Paris-Güneybatı Almanya HST
- Madrid-Dax, Perpignan Fransa HST
- Rotterdam-Rhine, Betuwe 161 km Bileşik hat
- Lyon,Fransa-Torino İtalya Demiryolu
- Pathe-Igoumenitsa karayolu 1640 km
- Lizbon-Valladolid Karayolu 460 km
- İrlanda, Demiryolu – Feribot bağlantısı.
- Milano Havaalanı ve yol bağlantıları
- Danimarka-İsveç, tünel, köprü, yol bağlantısı.
- Oslo-Kopenhag-Stockholm; 1300 km karayolu ve 2000 km demiryolu
- İngiltere demiryolu hatları.
- İrlanda-İngiltere-Benelüks karayolu ve feribot bağlantılarıdır.
Pan-Avrupa Taşıma Koridorlarının Geçtiği Ülke ve Güzergahlar
TEN projesi
- Helsinki-Varşova 1000 km kara ve demiryolu, maliyet 683 milyon ECU.
- Berlin-Moskova 1830 km kara ve demiryolu, maliyet 2710 milyon ECU.
- Berlin Kiev 1640 km kara ve demiryolu, maliyet 3410 milyon ECU.
- Dresden-Selanik-İstanbul 3285 km kara ve demiryolu, maliyet 9820 milyon ECU
- Venedik-Kiev 1600 km kara ve demiryolu, maliyet 6270 milyon ECU.
- Gıdansk-Zilina 800 km karayolu, 700 km demiryolu, maliyeti 3300 milyon ECU.
- Tuna nehrinin, nehir gemileri içi 2300 km derinleştirme ve genişletilmesi.
- Durres-Varna 905 km kara-demiryolu.
- Helsinki-Dedeağaç 3400 km kara ve demiryolu, maliyeti 3990 milyon ECU.
- Belgrad